آلدهیدها و کتونها

آلدهیدها و کتونها ترکیبات آلی اکسیژنداری هستند که گروه عاملی کربونیل () دارند. در کتونها هر دو گروه متصل به گروه کربونیل هیدروکربنی هستند و کتونها بصورت  هستند. در آلدهیدها حداقل یکی از گروههای متصل به گروه کربونیل هیدروژن است و آلدهیدها بصورت  هستند. اگر دقیقتر بخواهیم بگوئیم آلدهیدها گروه عاملی آلدهیدی یا فُرمیل () دارند که بخشی از آن گروه کربونیل است. از یک نگاه دیگر، آلدهیدها و کتونها ایزومرهای ساختاری یکدیگرند که در آلدهیدها گروه کربونیل در ابتدای زنجیر ترکیب و در کتونها در اواسط زنجیر قرار می گیرد.

در آلدهیدها و کتونها بازای هر گروه عاملی، دو اتم هیدروژن از فرمول ترکیب کم و یک اتم اکسیژن بدان اضافه می شود. بعنوان مثال فرمولی عمومی آلدهیدها و کتونهای تک عاملی  است.

ایزومری آلدهیدها و کتونها

ایزومری ساختاری در آلدهیدها با تغییر اسکلت کربنی  در  و در کتونها با تغییر اندازه یا شکل و  در  بدست می آید.

مثال: ایزومرهای ساختاری برای آلدهیدها و کتونها بفرمول  را رسم نمائید.

حل:

*****

نامگذاری آلدهیدها و کتونها

در نامگذاری آیوپاک، آلدهیدها با پسوند آل مشخص می شوند و بصورت آلکانال نامگذاری می شوند. کتونها با پسوند اُن مشخص می شوند و بصورت آلکانون نامگذاری می شوند. زنجیر اصلی حتماَ باید شامل گروه کربونیل باشد. در مورد آلدهیدها کربن گروه کربونیل حتماَ شماره یک را بخود می گیرد و در مورد کتونها زنجیر اصلی از جهتی شماره گذاری می شود که به کربن گروه کربونیل شماره کمتری برسد. موقعیت گروه کربونیل در کتونها با شماره مشخص می شود.

مثال: ایزومرهای ساختاری برای آلدهیدها و کتونها بفرمول  را رسم و نامگذاری کنید.

حل:

3-متیل بوتانال		2-متیل بوتانال		پنتانال
3-متیل-2-بوتانون	3-پنتانون		2-پنتانون		2،2-دی متیل پروپانال

*****

خواص فیزیکی آلدهیدها و کتونها

آلدهیدها و کتونها ترکیباتی قطبی هستند که نمی توانند با همدیگر پیوند هیدروژنی بدهند، اما با مولکولهای دیگر مثل آب می توانند پیوند هیدروژنی بدهند. قطبیت آلدهیدها وکتونها از اترها بیشتر است که این مطلب بخاطر قطبیت بیشتر پیوند دوگانه کربن– اکسیژن در مقایسه با یگانه آن و طرز جهت گیری دو پیوند یگانه کربن – اکسیژن در اترهاست (طوریکه قدری همدیگر را خنثی می کنند). مشابه اترها می توان در مورد دمای ذوب و جوش و قابلیت انحلال در آب برای آلدهیدها و کتونها بحث نمود.

خواص شیمیایی آلدهیدها و کتونها

آلدهیدها و کتونها واکنشهای متنوعی دارند که بررسی آنها از حوصله این بحث خارج است. از واکنشهای آنها می توان به واکنش هیدروژناسیون (یا بطور کلی کاهش) اشاره کرد که در آن الکلها را تولید می کنند. بعنوان مثال داریم:

||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||

**************************************************

سایت: www.youngchemist.com

مولف: محمد شاهی

نظرات، پیشنهادات و انتقادات: chemistry.shahi@gmail.com

**************************************************

||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||