بار قراردادی
پیوندهای کووالانسی را به دو شکل می توان شکست. در یک نوع شکستن که گسست جور یا همولیز یا شکستن مساوی نامیده می شود، الکترون های پیوندی به صورت مساوی بین دو اتم تشکیل دهنده پیوند تقسیم می شوند. در نوع دیگر شکستن که گسست ناجور یا هترولیز یا شکستن نامساوی نامیده می شود، الکترون های پیوندی به صورت نامساوی بین دو اتم تشکیل دهنده پیوند تقسیم می شوند و کلیه الکترونهای پیوندی به یک اتم (معمولا اتم با تمایل بیشتر برای الکترون) تعلق می گیرند. بعنوان مثال برای پیوند کووالانسی AB داریم:
بار قراردادی، بار فرضی است که یک اتم در مولکول می گیرد با فرض اینکه تمام پیوندهای آن را به صورت مساوی بشکنیم و فرمول زیر را برای آن می توان در نظر گرفت:
(تعداد الکترونهای اتم در مولکول با فرض شکستگی مساوی) – (تعداد الکترونهای لایه والانس اتم در حالت آزاد)= بار قراردادی
با توجه به اینکه موقع شکستن مساوی پیوندها، اتم باندازه نصف تعداد الکترونهای پیوندی موجود در دور اتم (برابر با تعداد پیوندهای دور اتم) بعلاوه کلیه الکترونهای غیرپیوندی موجود بر روی اتم الکترون می گیرد، برای بار قراردادی فرمولهای زیر را نیز می توان در نظر گرفت:
(2 / (تعداد الکترونهای پیوندی) + (تعداد الکترونهای غیرپیوندی)) – (تعداد الکترونهای لایه والانس اتم در حالت آزاد)= بار قراردادی
((تعداد پیوندهای اتم درمولکول) + (تعداد الکترونهای غیرپیوندی)) – (تعداد الکترونهای لایه والانس اتم در حالت آزاد)= بار قراردادی
بار قراردادی را با عدد و علامت بعلاوه یک دایره حول آنها نمایش می دهیم، به استثنای صفر که آن را به فارسی می نویسیم. مجموع بار قراردادی کلیه اتمها در یک مولکول برابر با بار مولکول است. از این نکته معمولاً می توان برای چک کردن درستی بارهای قراردادی بدست آمده استفاده کرد. بعنوان مثال بار قراردادی اتمها در ترکیب N5+ در زیر نمایش داده شده است:
تمرین: ساختار لوویس ترکیبات H3O+,O22+,CHF3,HC2- در زیر نمایش داده شده است. بارقراردادی تک تک اتمها را در هر ساختار تعیین نمائید.
*****
تمرین: نمایش تمام پیوندهای کووالانسی یک ترکیب متشکل از نافلزات X و اکسیژن به صورت زیر است. با فرض اینکه تمام اتمها در ترکیب نمایش داده شده از اکتت تبعیت می کنند، تعیین کنید عنصر X به چه گروه از جدول تناوبی تعلق دارد؟ (راهنمایی: با افزایش جفت های غیرپیوندی موردنیاز اتمها را به اکتت برسانید، سپس بار قرادادی تمام اکسیژنها را بدست آورده و با استفاده از آنها بارقراردادی عنصر X و در نهایت تعداد الکترونهای لایه والانس عنصر X در حالت آزاد و شماره گروه عنصر X را تعیین نمایید).
*****
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
**************************************************
سایت: www.youngchemist.com
مولف: محمد شاهی
نظرات، پیشنهادات و انتقادات: chemistry.shahi@gmail.com
**************************************************
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||